Een snel kopje koffie of thee uit de automaat in een wegwerpbekertje is natuurlijk hartstikke makkelijk. Alleen zijn zulke bekertjes niet duurzaam. Als je bedenkt dat een werknemer gemiddeld 1.000 bekertjes per jaar gebruikt, is het duidelijk dat hier veel valt te winnen. Vooral als het gaat om een grote organisatie als Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Hoeveel dat is, zochten Loes Mik (DJI), Eva Loopik (Bax & Company) en Irma Ernes (gemeente Venlo) uit als onderdeel van het Nationaal Energietraineeship. Als afsluiting van de Week Zonder Afval spraken wij met Loes en Eva over hun onderzoek.
Op zoek naar een duurzaam alternatief voor wegwerpbekers
In veel kantoren worden wegwerpbekertjes gebruikt in koffieautomaten, zo ook bij DJI. Dat gaat om flinke aantallen, namelijk 11,4 miljoen bekers per jaar. Hoe vervuilend zijn die bekertjes nu eigenlijk en hoe kunnen we per 2024 overstappen naar een duurzame variant? Loes, Eva en Irma zochten het uit.
“Er waren verschillende aanleidingen voor het onderzoek. DJI heeft een contract voor de keuken disposables dat binnenkort afloopt. We moesten dus sowieso kijken of de wegwerpbekertjes nog aanbesteed moeten worden met het oog op Europese richtlijn die er aankomt, waarbij wegwerpbekers en andere wegwerpartikelen verboden worden. Dat was een stok achter de deur om hiermee aan de slag te gaan. Het mooie was dat Penitentiaire Inrichting (PI) Ter Peelop onze leveranciersdag de wens uitsprak om afvalvrij te zijn in 2022. Dat was meteen een mooie locatie om te beginnen met onze pilot. Daarnaast is ook het klimaatakkoord belangrijk, waarin staat dat we 50% minder primaire grondstoffen moeten gaan gebruiken in 2030. Dit zijn de aanleidingen waardoor het balletje is gaan rollen,” vertelt Loes.
In het onderzoek van Loes, Eva en Irma zijn de papieren koffiebekertjes vergeleken met een aantal alternatieven. Eva: “We hebben het onderzoek aangepakt door te kijken naar de life cycle assessments. We onderzochten als alternatieven onbedrukte glazen mokken en keramieken mokken. Hierbij zijn we uitgegaan van de huidige situatie bij DJI, waarbij die bekertjes worden weggegooid bij het restafval. Verder hebben we nog een optie toegevoegd: Lucky Cups. Dat zijn koffiebekers die worden gemaakt van koffieprut. Die koffieprut wordt aangeleverd door Maas. Zij verzorgen ook de koffie in de warme drankautomaten in de gevangenissen, dus dat zou een mooie circulaire oplossing zijn.”
Glazen mok is het snelst duurzamer
Uit het onderzoek blijkt dat een glazen mok het snelst duurzamer is ten opzichte van een papieren bekertje. De productie van een glazen mok vergt meer van het milieu dan de productie van een papieren beker. Maar omdat je een mok vaker gebruikt is hij op termijn duurzamer. Eva: “Dat is bij ongeveer 300 keer gebruiken. Dat houdt in dat je er 300 keer uit drinkt en hem 300 keer in de vaatwasser zet. Bij een keramieken mok is dat break-even point ongeveer 550 keer.
Om een zo realistisch mogelijk beeld te geven, zijn er tijdens het onderzoek verschillende scenario’s verkend. “In ons rapport zijn wij ervan uitgegaan dat je een mok niet elke keer gelijk in de vaatwasser zet, maar dat je hem meerdere keren gebruikt op een dag. Als je kijkt hoeveel bekertjes gebruikt worden en een aanname doet van hoeveel herbruikbare bekers we nodig hebben voor heel DJI, dan kom je uit op een heel groot verschil qua impact per jaar,” vertelt Eva.
“Het gaat hier om een verschil van 58.000 kg CO2 per jaar. Dit staat gelijk aan 41 keer van Amsterdam naar Kaapstad vliegen,” vult Loes aan.
“In ons rapport zijn wij ervan uitgegaan dat je een mok niet elke keer gelijk in de vaatwasser zet, maar dat je hem meerdere keren gebruikt op een dag.”
Eva: “Deze uitkomst is gebasseerd op het scenario wat we het meest waarschijnlijk vinden, waarin je ook de Lucky Cups gebruikt. Die voelen aan als een soort plastic en zijn daardoor in bepaalde omgevingen veiliger dan steen of glas. En daarnaast worden een aantal stenen en glazen mokken gebruikt. Bij dit scenario kom je op een hele grote besparing uit die je per jaar zou kunnen realiseren voor het gevangeniswezen.” Loes: “Leuk om te weten is dat de wegwerpbekertjes nu voornamelijk worden gebruikt door de medewerkers en dat gedetineerden het eigenlijk heel goed doen. Zij hebben een mok en wassen hem zelf af.”
Uiteindelijk stelt het onderzoek een scenario voor met een combinatie van verschillende soorten mokken. Dat is ook gedaan voor de gebruiksvriendelijkheid. “Je kunt natuurlijk inzetten op de meest duurzame optie. Dan zouden we overal glas neerzetten. Maar we merkten dat er vanuit de locatie de wens was dat het ook prettig moet zijn om te drinken. Sommige mensen willen bijvoorbeeld geen water drinken uit een mok of koffie uit een glas. Er is dus behoefte aan verschillende opties. Vandaar dat we hebben gezegd: doe dan alle drie,” legt Loes uit.
Duurzamer, goedkoper én social return
De inzet van herbruikbare mokken heeft niet alleen qua vervuiling een positief effect. Het is ook goedkoper. Eva: “We hebben gekeken naar alternatieve samenstellingen waarbij verschillende aantallen bekers worden ingekocht. Als je alleen naar de kosten zou kijken, dan zou je direct overstappen naar alleen maar Lucky Cups. Dat is de goedkoopste optie omdat deze in het contract zit van de warme drankenautomaten. Kostenbesparing is een goede extra reden om over te stappen op duurzame of herbruikbare bekers.”
Om de impact van herbruikbare mokken verder te vergroten is in het onderzoek ook gekeken naar de inzet van social return. “Met het doel om zo min mogelijk nieuwe apparaten neer te zetten, hebben we gekeken of arbeid een goede manier is om de mokken af te wassen en te verzamelen. Dat kan bijvoorbeeld met gedetineerden in de beperkt beveiligde afdelingen, die wat meer vrijheid hebben en ook buiten de Penitentiaire Inrichting (PI) mogen werken. Of met een gedetineerde die al afdelingsreiniger is. We zagen hier dus een mooie mogelijkheid om kansen te bieden aan gedetineerden. Dan snijdt het mes aan twee kanten, want we hoeven geen nieuwe apparatuur aan te schaffen en we realiseren social return,” vertelt Loes.
Bepaal de impact voor jouw departement
Dat het vervangen van wegwerpbekers door herbruikbare mokken veel impact heeft, is duidelijk. Maar wat als je nu wilt weten wat de impact voor jouw departement zou zijn? Een van de resultaten van het onderzoek is een handige rekentool die je helpt om dit te bepalen. Eva: “Met de cijfers die we hebben gebruikt om de impact voor DJI te bepalen hebben we deze rekentool gemaakt. Een van de doelen van de rekentool is bewustwording. We hebben bijvoorbeeld bij DJI gemerkt dat we echt ons best moesten doen om achter de hoeveelheid gebruikte wegwerpbekertjes te komen. Dus dat in kaart brengen is de eerste stap. De rekentool is ook bedoeld als bewijsvoering. Vaak hoor je van mensen: ‘ja maar je moet de bekers toch afwassen en je moet ze toch kopen, dus dat is duur en is het wel duurzamer?’ Met deze rekentool wilden we laten zien dat het echt duurzamer is en goedkoper.”
Loes: “Die rekentool kan dus gebruikt worden door iedereen. Er zitten wel een aantal aannames in die in het bestand van de rekentool worden vermeld, bijvoorbeeld over gedrag. Dat heb je altijd met life cycle analyses. Het geeft wel een idee van hoeveel je kunt besparen met het vervangen van wegwerpbekers door een herbruikbaar alternatief.”
Benieuwd naar de rekentool? Stuur ons een mail en je krijgt hem toegestuurd!
